Cyprus: Versjèl tösje versies
Bot: Link FA -'lmo' |
|||
Tekslien 38: | Tekslien 38: | ||
Cyprus haat 'n Middellandszieë-[[klimaat]]. 't Vörjaor en de herfs zeunt kort en de zaomere waerm. In de dale zeunt de weentere neet sjtreng mae op de bergtoppe kint van december bies maart sjnieë liegke. 't Is neet zeldzaam dat me an de kuste kint zjwimme en op de berge skieje, op d'r èègeste daag. |
Cyprus haat 'n Middellandszieë-[[klimaat]]. 't Vörjaor en de herfs zeunt kort en de zaomere waerm. In de dale zeunt de weentere neet sjtreng mae op de bergtoppe kint van december bies maart sjnieë liegke. 't Is neet zeldzaam dat me an de kuste kint zjwimme en op de berge skieje, op d'r èègeste daag. |
||
't Eiland |
't Eiland likt op de grens van drie groeëte vegetatieve zones: de Europese, de Aziatische en de Afrikaanse. D'r kaome dao oug 1750 [[plante|plaantesaoërte]] vör. |
||
== Historie == |
== Historie == |
Versie op 7 apr 2009 11:10
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Cyprus | |||
| |||
Basisgegaevens | |||
Officieel taal | Grieks, Törks | ||
Huidsjtad | Nicosia | ||
Sjtaotsvörm | Rippebliek | ||
Sjtaotshoof | Dimitris Christofias | ||
[[{{{titelhoofregering}}}]] | {{{naomhoofregering}}} | ||
[[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
[[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
[[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
Religie | {{{religie}}} | ||
Opperflaakde – % water |
9.251 km² -% | ||
Inwoeners – Deechde: |
835.000 90/km² | ||
Biekómmende gegaeves | |||
Munteinheid | Cypriotische pond (CYP )
| ||
Tiedzaone | UTC +2 | ||
Nationale fiesdaag | 16 augustus, 1 oktober | ||
Vouksleed | Imnos is tin Eleftherian | ||
Web | Code | Tel. | .cy | CYP | +357 |
Cyprus is op Rusland nao 't mèts oosteleke laand in Europa. 't Eiland is nao Sicilië en Sardinië 't driejde eiland in de Middellandse Ziè. Cyprus is 80 km breed en 230 km laank en haat 'n oppervlakte van 9525 km2.
Oontmoeting en botsing va kulture
Cyprus haat 'n hieël ingewikkelde gesjiedenis umdat hie Oost en West zich al doezende jaore oontmoete en mit-èè in botsing kaome. Cyprus is m.a.w. 'n kwetsbare historische zone, zjuus wie Malta, dat och 'n erfenis van contact tussje de christeleke traditie en de Arabische waelt kènt, mae die identitèèt och aoëpelek opeist. Cyprus is d'r bies noe noeëts in gesjlaagd 'n eenheed te werre. Bies noe moes ummer èng van de etnische, polletieke of cultureel componaente de uvverhaand ha en z'ne imperialistische sjtaempel op 't eiland drukke.
Geografie
Geologisch
Geologisch bezieë huurt Cyprus tut Azië. Modern oonderzeukers mienge, same mit Plinius, dat 't eiland van de kus va Syrië waoërd aafgesjnaeje dör 't sjtijge van d'r zeesjpiegel. Bies 't einde van 't tertiair waor 't eiland mit 't vastelaand verbonde en dat leidde tut de versjprèjjing van d'r Syrische flora en fauna.
Laandsjap
Cyprus kint ingedeeld werre in driej groeëte zones. Twieë bergketens: 't Troodosmassief, 't centraal gelaege gebergte mit 'n huuëgde va 1900 m en 't Pendadhaktylosgebergte dat an d'r westkaant bies 1000 m hoeëg is en an d'r oostkaant 700 m bereikt. Dao tussje-in liegt 'n lieëgvlakte die trechtervurmig oetlupt, vanaaf d'r bóch va Morphou bies de bóchte va Famagusta, Larnaca en Limassol. Bekaans alle revere oontsjpringe in 't Troodosmassief. Limassol en Larnaca zeunt de belangriekste havens.
De Mesaoriavlakte, die 30 bies 50 km breed en 100 km laank is, vurmt 't agrarische hart van 't eiland, mit de hoofsjtad Nicosia in 't midde. Graan, aerpel (ooch hie teverkriege mit d'r roeëje drek nog d'r aan), greunte en citrusvruchte werre d'r verboewd.
Klimaat en vegetatie
Cyprus haat 'n Middellandszieë-klimaat. 't Vörjaor en de herfs zeunt kort en de zaomere waerm. In de dale zeunt de weentere neet sjtreng mae op de bergtoppe kint van december bies maart sjnieë liegke. 't Is neet zeldzaam dat me an de kuste kint zjwimme en op de berge skieje, op d'r èègeste daag.
't Eiland likt op de grens van drie groeëte vegetatieve zones: de Europese, de Aziatische en de Afrikaanse. D'r kaome dao oug 1750 plaantesaoërte vör.
Historie
Kiek De historie va Cyprus. Cyprus is bekènd es gebaoërteplaatsj van de oet de Griekse mythologie bekènde godin Aphrodite.
De historie va Cyprus is bepaald gewes dör de dèk strategische lieking van 't eiland an de oetheuk van de groeëte rieke in d'r loop van d'r tied. Ooch d'r bodemriekdóm va Cyprus maakde 't e gewild eiland. Hiedör is de historie va Cyprus in feite de historie tössje oost en west in 't klèng.
Väöral oonder invloed van Griekeland, dat zich cultureel verwaant veult en mèt e veto taege 'n wieër oetbreiding van de Europese Unie nao Oost-Europa dreigde, waoërt Cyprus tösje 1990 en 1999 dör de EU es toekomstige lidsjtaot aanvaard. In mei 2004 waoërt 't Grieks deel van 't eiland lid van de EU en op 1 januari 2008 waoërt dao d'r euro ingeveurd. Ömdat de Griekscypriote in 2004 in 'n referendum taege de hereniging mèt Noord-Cyprus sjtèmde is dit deel van 't eiland nog ömmer allèng dör Turkije erkènd.
Besjtuurleke indeling
Cyprus is besjtuurlek officieel oonderverdeeld in zès districte. Dis districte zeunt evvel nog van väör de deling van 't eiland en de grenze van de districte haowe zich neet an de grens tösje 't Grieks- en Turks-Cypriotische deel van 't eiland.
Demografie
Taal
Tale op Cyprus zeunt:
- Grieks, allèng erkaant in Grieks-Cyprus
- Armeens, in Grieks-Cyprus erkaant es minderheedstaal
- Turks, allèng erkaant in en dör Noord-Cyprus (neet dör en in Grieks-Cyprus dat waal in 2002 de Verdrage van d'r Raod van Europa ratificeerde en 't Armeens erkènde)
Bevolking
Etnische groepe:
Religies:
- 78% Grieks-orthodox
- 18% Moslim
- 4% Aander, oeë-oonder lede van de Armeens-apostolische Kèrk en de Maronitische Kèrk
Bekiekenswaeërd
- Ruïnes uit de Romeinse tijd (2e tot 5e eeuw na Chr.) in Paphos
- Troodosgebergte met berg Olympus (1952 m.)
- Kýkko-klooster
- Pano Lefkara, dorp met kantwerk
- Rots van Aphrodite
- Choirokoitia, archeologische site uit het Neolithicum
Economie
De economie sjteunt vöral óp d'r export van agrarische producte (m.n. citrusvruchte, erpel, droeve, toebak) en op de inkomste oet 't toerisme. De visjeriej is nauwelijks van belang: de watere roond 't eiland zeunt örm an visj. 't haat nog get koele: kaoëper- en iezererts, marmer en giepsj. ('t waoërd koper komt van κυπρoς, d'r Griekse naam va Cyprus)
't Versjil in welvaart tösje 't Noorde en 't Zuide is groeët. Grieks-Cyprus oonderhèlt internationaal economische betrèkkinge en is saer 1 mei 2004 lid van de EU. Ooch dör dis aoëpe economie is d'r welvaart in 't Griekse deel hoeëger wie in 't Turkse deel. 't Turkse deel is vör de economie aafhankelek van Turkije. 't Wert neet erkènd, oeëdör economische betrèkkinge en handel boete Turkije laestig zeunt. Es gevólg daovan is d'r welvaart aanzienlek lieëger. Öm dit versjil in welvaart te verklènge haat de Europese Unie financieel sjteun an 't Noorde belofd. Oet protest wert dit evvel geblokkeerd dör de Grieks-Cypriotische parlemaentslede in 't Europees Parlemaent.
Politiek
Kiek: Deling va Cyprus
Cyprus in de 21e eeuw
Saer de sjèjjing in 1974 is Rauf Denktash leider van 't noorde van 't laand. Saer 20 april 2005 is Mehmet Ali Talat d'r nuje gekaoze presidaent van de Turkse Republiek Noord-Cyprus. In maart 2003 waor Tassos Papadopoulos president gewaoëre van 't zuiden van 't laand. In februari 2008 is e ópgevólgd dör Dimitris Christofias.
In 2007 ontsjpande de relatie tösje 't Noorde en 't Zuide.
Politieke partieje
Eenkel Grieks-Cypriotische partieje:
De kwestie oeë 't óp Cyprus öm geet is de vertegenwoordiging van de bevolkingsgroepe in 't parlemaent. De geneumde politieke partieje zeunt van Grieks-Cypriotische aafkomst. De Turks-Cypriote werre in 't parlemaent in Nicosia de facto en de jure neet vertegenwoordigd. Mèt de oonafhankelekheedsverklaoring van de TRNC claime de Turkse inwoners 'n ege vertegenwoordiging.
Is hereniging 'n óplóssing?
De hereniging van 't eiland is dör de groeëte versjille, in o.m. de interpretatie van de historie, hieël laestig. De internationaal gemeensjap zów 'n federaal model kènne överwaege öm 'n óplóssing vör 't conflict te vinge, mae deet dat bies noe neet.
Oonderhandelinge in april 2004
In 2004 voonde onderhandelinge plaatsj över väörsjtèlle van VN-chef Kofi Annan mèt es doel de hereniging van Cyprus. Directe aanleiding waor de aankaomende toetraejing van Cyprus töt de Europese Unie óp 1 mei dat jaor. 't Vredesvörsjtèl van Kofi Annan waoërt evvel aafgewaeze dör de Grieks-Cypriote. D'r waoërte referenda gehaowe, zoewaal in 't noorde, wie in 't zuide, en de mieërderheed van de bevolking in 't noorde (64,91%), sjtèmde vör hereniging. De mieërderheed van de bevolking in 't zuide (75,83%) sjtèmde taege de hereniging.