Rech vaan de Europese Unie
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Rech vaan de Europese Unie, dèks sömpelweeg 't Europees rech geneump, is e systeem vaan regels wat binne de Lidstaote vaan de Europese Unie (EU) wèrk. Sinds de opriechting vaan de Europese Gemeinsjap veur Kole en Staol nao d'n Twiede Wereldoorlog heet de EU 't buut oontwikkeld um "de vrei, häör weerdes en 't welzien vaan häör volker te motivere". De EU heet polletiek instèllinge en 'n sociaol en ikkenomische polletiek die bove de natiestaote geit mèt 't oug op pan-Europese samewèrking en minselek oontwikkeling. Op force vaan 't Hof vaan Zjustitie vaan de Europese Unie (EU) reprizzentiert de EU "'n nui rechsorde vaan 't internationaol rech". Euver 't algemein weurt 't Europees rech gezeen es ein vaan de meis succesvolle projekte binne 't Europees integratieperses.
't Constitutioneel rech vaan de EU is geworteld in 't Verdraag rakende de Europese Unie en 't Verdraag rakende de wèrking vaan de Europese Unie, die same zien oonderteikend binne de vènster vaan 't Verdraag vaan Lissabon, wat unaniem is goodgekäörd door de regeringe vaan de 27 EU-lidstaote. Nui leie kènne touwtreie tot de EU, es zie d'r mèt instömme de regels vaan de boond te volge, en bestaonde EU-lidstaote kènne vertrèkke op force vaan hun eige soevereiniteit of "constitutioneel condities". Börgers vaan de EU höbbe 't rech um via de legislatieve mach - via 't Europees Parlemint en de respectieve nationaol regering via d'n Europese Raod en de Raod vaan de EU - deil te nömme aon de vörmgeving vaan de wètgeving die de EU maak. De Europees Kemissie heet es executieve mach 't initiatief veur wètgeving, de Raod vaan de EU reprizzentiert de gekoze regering vaan de lidstaote, 't Parlemint weurt gekoze door EU-börgers en 't Hof vaan Zjustitie vaan de EU is gemeind um de rechsstaot en de minserechde te consolidere. Zoewie 't Hof vaan Zjustitie heet gezag, is de EU "neet inkel 'n ikkenomische unie", mer is zie gemeind um "sociaole veuroetgeng te kavere en te aspirere nao 'n constant verbetering vaan de leves- en arbeidsumstandeghede vaan hun volker".
Constitutioneel bron vaan 't Europees rech[bewirk | brón bewèrke]
Allewel de EU gein gecodifeerde constitutie heet, heet zie, zoewie eder polletiek liechaom, wètte die häör basisstructuur veur 't bestèl "vörme" ofwel "constituëre". De belaangriekste constitutioneel brónne vaan de EU zien Verdraag rakende de Europese Unie en 't Verdraag rakende de wèrking vaan de Europese Unie, die same zien oonderteikend binne de vènster vaan 't Verdraag vaan Lissabon, wat unaniem is goodgekäörd door de regeringe vaan de 27 EU-lidstaote. In de Verdrage weure de instèllinge vaan de Unie vasgestèld, de competenties en aonspraokelekhede opgesomp en weurt touwgeliech op welk gebeeje de EU wètgeving kin make mèt riechlijne of decrete. De Europese Kemissie heet 't initiatief um wètgeving veur te stèlle. Wijl 't ginneraol wètgevingsperses aon 't wèrk is, kènne de Raod vaan de EU (die ministers zien vaan de regeringe vaan de lidstaote) en 't Europees Parlemint (gekoze door de EU-börgers) adapties aonbringe en motte ze hun goodkäöring geve um wètte aon te nömme.
De Kemissie heet touwziech op aofdeilinge en versjèllende EU-agenture die EU-wètgeving executere. D'n Europese Raod is samegestèld oet de nationaol leiers vaan de lidstaote. Heer beneump de Kemissie (al mot die wel weure goodgekäörd door 't nui Parlemint nao [[Europese verkiezinge) en 't bestèl vaan de Europese Centraol Baank. 't Europees Hof vaan Zjustitie is de hoegste justitieel mach die de EU-wètgeving interpreteert en oontwikkeld mèt de moyen vaan precedente. 't Hof kèn de wèttegheid vaan 't optreie vaan de EU-instèllinge examinere, in euvereinstömming mèt de Vedrage. 't Kèn ouch beslisse euver verordinge vaanwege sjending vaan EU-wètgeving vaan lidstaote en börgers.