Langlaufe
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Langlaufe is 'ne vörm vaan Noords skië boebij me ziech op eige krach beweug euver e laank (diverse kilometers) parcours. 't Parcours is euver 't algemein neet steil, zoetot d'n atleet geine skilif nujeg heet en ouch gein ganse deile vaan 't parcour glijentere kin aoflègke. Langlaufe kin op speciaol aongelagte of geprepareerde baone, meh gebäört ouch dèks op gewoen oondergesnied terrein. De sport weurt sinds jaor en daag in diverse len gedoon.
Historie[bewirk | brón bewèrke]
Langlaufe is de oersprunkeleke vörm vaan skië, wie dat al doezende jaore in Scandinavië weurt gedoon. 't Woord ski kump oet 't Noors en vèlt aof te leie vaan 't Aajdnoords skið 'stek'. Archeologische voondste wieze evels oet tot al laank veur de koms vaan de Germane in dit gebeed woort geskied. In 't bezunder vaan de Sami (Lappe) wèt me tot ze al iewe skië; in 't Noord-Samisch sprik me vaan čuoigat en ouch de zöstertaole kinne verwante wäörd. Me gebruukde de techniek um ziech snelder en hendeger euver kilometers besnied terrein te kinne verplaotse, oonder mie veur de jach. Ouch 't Noors leger gebruuk de techniek al iewe (de militair traditie leide tot de sport biatlon). Langlaufe gebäörde tot in de negentienden iew mèt twie oongelieke ski's en eine stek. De rechterski (langski) waor zoe laank wie modern langlaufski's en gemeind um mèt te glije; de linker (andor) waor wel 'ne meter korter en deende um ziech op aof te zètte. 't Langlaufe in vaan te veure getrokke spore is klassiek langlaufe goon hete; bij de vrije stijl zien alle technieke touwgestande.
Zeker ouch door de militair traditie woort 't langlaufe in de negentienden iew 'nen echte sport. Zoe woort in 1843 in Tromsø 'n skicompetitie gehawwe. De sport trok laankzaamaon mie publiek, ouch oet 't boeteland. Wie beveurbeeld Oosteriekers 't skië in Noorwege oontdèkde, kaome ze op 't idee de sport aon 't hoeggebergde aon te passe. Zoe oontstoont 't Alpineskië. Ouch de Nore zelf oontwikkelde variante op de sport; dit woorte de aander Noordse skidisciplines wie v'r die vaandaog kinne. 't Langlaufe mèt twie stekke woort ind negentienden iew ingeveurd, oonder de naom skië-Finse stijl. 't Zouw nog eve dore ietot dit algemein de norm woort. Begin twintegsten iew oontstoont ouch 'n nui techniek, 't sjaats-skië. Heibij luf me de ski's edere kier op, um ze sjuins nie te zètte wie dat bij 't sjaatse gebäört.
Al bij de ierste Winterspeule (Chamonix, 1924) stoont langlaufe op 't program. Sindsdeen heet 't noets oontbroke. Vrouwlui doen sinds 1952 (Oslo) mèt.
Oetrösting[bewirk | brón bewèrke]
Langlaufe deit me op ski's die tösse de 170 en 200 cm mete. Vaanajds waore de ski's vaan hout; allewijl zien ze op professioneel niveau vaan composiet. Me bedeent ziech vaan twie liechte stekke, vreuger vaan bamboe, allewijl vaan koolstofvezel. Ze mote wel mie kinne verdrage es alpineskistekke, umtot me ziech oet alle mach demèt aofzèt. Wijer heet me speciaol skisjeun te drage, die mèt bindsele aon de ski's weure vasgemaak.
Disciplines[bewirk | brón bewèrke]
Op kampioensjappe vaan de internationaol skifidderatie (FIS) koume de volgende disciplines veur: individuele sprint (allebei de geslachte), plogesprint (allebei de geslachte), 10 km (allein vrouwlui), de 15–18 km (allein manslui), de 20–30 km (allein vrouwlui), de 30 km (allein manslui), de 50 kilometer (allein manslui), de 4×10 km estafèt (allein manslui) en e gecombineerd oonderdeil, de skiatlon. Dit is e langlaufevenemint vaan 30 (manslui) daan wel 15 kilometer (vrouwlui), boevaan de ierste hèlf in de klassieke stijl gebäört en de twiede hèlf in vrije stijl. Diverse aander oonderdeile höbbe vreuger bestande meh zien noe aofgesjaf, wie de 5 km veur vrouwlui en de 10 km veur manslui.
Op de Olympische Speule stoon anno 2018 de volgende twelf oonderdeile op 't program: skiathlon (manslui en vrouwlui), individuele sprint klassiek (idem), 10 km vrije stijl (vrouwlui), 15 kilometer vrije stijl (manslui), estafèt 4×5 km (vrouwlui), estafèt 4×10 km (manslui), plogesprint vrije stijl (manslui en vrouwlui), 30 km massastart klassiek (vrouwlui) en 50 km massastart klassiek (manslui). De massastart kump sinds 2002 op de Speule veur; de FIS-kampioensjappe kinne dees discipline neet.