ENCI
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De ENCI (voloet Eerste Nederlandse Cementindustrie) waor e cementfebrik in de gemeinte Mestreech, zuielek vaan de stadsbebouwing. 't Febrik woort in 1926 gestiech. De locatie woort gekoze umtot hei de Pietersberg waor, dee gooddeils oet kalkstein bestoont; deze stein gebruukde me veur de cementwinning. Wijer maakde de ligking aon de Maos tot me 't geproduceerd cement mèt de boot nao de res vaan Nederland kós versjepe. Op 't huugdepunt produceerde 't febrik jaorleks mie es e mieljoen ton cement.
De ENCI booj de stad Mestreech ummer väöl arbeidsplaotse, meh woort de lèste decennia vaan zie bestoon controversieel um de groete sjaoj aon 't landsjap. Door 't winne vaan kalkstein is 't groetste deil vaan de Pietersberg sinds 1926 aofgegrave. Ouch de groete lochvervojling waor e probleem. 't Febrik sjeide in 2018 oet mèt 't winne vaan kalkstein in situ en góng door mèt groondstoffe vaan boetenaof. Oetindelek woort beslote um in 2020 ouch daomèt te stoppe. 't Verveur euver de Maos, boe gein extreem groete sjeper op kinne vare, waor te deur gewore.
Structuur vaan 't bedrief[bewirk | brón bewèrke]
De ENCI waor sinds 1993 gans in han vaan d'n Duitse multinational HeidelbergCement. 't Bedrief umvatde neet allein 't febrik in Mestreech, meh ouch vesteginge in Rozenburg en IJmuiden. 't Hoofketoer zaot in Den Bosch. In de dependances is noets kalkstein gewonne (umtot dat dao neet is), meh ummer allein kinker tot cement gemaole.
Terrein[bewirk | brón bewèrke]
't Febriksterrein in Mestreech umvatde diverse oonderdeile. In de Pietersberg gief 't de kojl, boe tot 2018 kalkstein oet woort gewonne. Dee kalkstein woort daonao in de cementove gesteuk tot klinker, e haaffabrikaot. De klinker kós daan weer in de cementmole weure vermaole tot cement. Via loupbande weurt 't cement euver 't terrein verplaots nao Maoskaoj, boe 't kin weure gelaoje. Allewijl weurt dao zjus klinker gelos, umtot de kojl zelf neet mie produceert. Tot slot vint me op 't ENCI-terrein nog ketoergebouwe.
Allewijl (2020) ligk 't allermieste nog debij wie in d'n tied tot gans de productie nog in situ plaotsvoont. Wel is me begós de kojl hei en dao tot natuur te oontwikkele. Deile vaan 't complex zalle zeker weure gesloop; me wèlt dao e nui bedrieveterrein aonlègke. E deil vaan de gebouwe heet evels noe al 'n nui bestumming. Zoe vint me hei 't theater AINSI, 'nen dependance vaan 't Vriethoftheater.
Historie[bewirk | brón bewèrke]
Stiechting en oontwikkeling[bewirk | brón bewèrke]
De maotsjappij woort opgeriech in 1924. Initiatiefnummer waor de Belzje investeringsmaotsjappij Cimenteries et Briquetteries Réunies de Bonne Espérance (CBS) oet Brussel. Twie jaor later kraog de ENCI 'n concessie um de Pietersberg te exploitere. De concessie waor royaol: me zouw bekaans de ganse berg kinne aofgrave. 't Góng de industrie al gaw good. 'ne Concurrent, 't Portland-Cemintfebrik in Viele, woort in 1927 opgekoch en twie jaor later geslote. Al in 1930 voont me 't tied veur 'n twiede vesteging in IJmuiden. Dit woort 'ne joint venture: me zouw de klinker daan euver de revier aonveure en dao mèt slekke vaan de Hoogovens steuke. 't Rizzeltaot kós daan direk euver zie weure getransporteerd. In 1964 volgde 'n nui vesteging in 't Rotterdams havegebeed.
Touwnummende bezwoere[bewirk | brón bewèrke]
Mèt 't greujend milieubezej vaan de jaore 1970 begóste lui oet de umgeving bezwoer te make. Ierstens góng dat euver 't aofgrave vaan de berg: väöl Mestreechtenere kósten 't neet acceptere tot de natuur in hun umgeving zoe radicaol verdween. De ENCI góng ouch wel ins wijer es wat de euverheid touwstoont. Zoe woort in 2006 e stökske bos zoonder vergunning gekap um de weeg veur kalksteinwinning vrij te make. Twiedens raakde de umgeving verdruug umtot de ENCI water wegpoompde veur de kojl druug te hawwe. Sinds d'n aonlag vaan 't Albertkanaal waor 't Jekerdaal al sterk verdruug; dit kaom dao nog bij. Daardens zörgde de klinkerove veur hendege lochvervojling - e väölvajd vaan wat 'n voelverbrenning deit - wat nog erger woort doortot d'n ove mèt soms zwoer vergifteg aofval woort gesteuk.
Sleting[bewirk | brón bewèrke]
Väöl aander Mestreechtenere waore evels tege sleting. 't Febrik had ummer väöl lui vaan werk veurzeen; daobij waore versjèllende groete febrikke (wie de Sphinx) roond 2000 al touwgegaange. In 2007 zaomelde veurstanders vaan sleting 7.000 handteikeninge in die me nao de provincie brach; werknummers vaan 't febrik brachte daonao wel 12.000 handteikeninge biejein um de ENCI ope te hawwe. Me besloot oetindelek de concessie, die zouw aofloupe op 31 december 2009, nog ins te verlenge. Oetindelek sjeide me in 2018 oet mèt 't winne vaan kalkstein. Vaanaof noe woort allein nog klinker vaanoet Antoing (Henegouwe) aongeveurd, die t'r plaotse weurt vermaole. In december 2019 maakde me bekind tot 't febrik midde 2020 gans touw zouw goon. Es rei heiveur woort 't verveur euver de Maos geneump: zienen deepgaank liet de aldergroetste sjeper neet touw, zoetot 't verveur vaan cement rillatief deur is. Oetindelek sjeide de cementproductie op 4 juni oet;[1] d'n aofveur vaan 't al geproduceerd cement bleef tot ind augustus doorgoon.[2]