Bundesliga (Duutsjlandj)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Zjwaams. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Bundesliga is de hoogste divisie in 't Duitse betaald foetbal. Ziej is ingeveurd nao 'n besjloet van de Duitse foetbalbóndj op 28 juli 1962 in Dortmund - vanaaf 't sezoen 1963/64.
In de Bundesliga naeme achteen ploge 't taenge elkaar op in toes- en oetwedsjtrieje. De kampioen naemt automaties deil aan de UEFA Champions League, 't hoogs haolbare foetbaltoernooi van Europa. De twee leegstgeplaatste ploge degradere automaties nao de 2. Bundesliga, sins 1974 de tweede hoogste divisie van Duitslandj. De op twee nao letste klub sjpeelt degradasiewedsjtrieje taenge de nummer drie van de 2. Bundesliga.
De Bundesliga waas in eerste insjtansie allein de foetbalkómpetisie van 't veurmalige Wes-Duitslandj, mer waerde vanaaf 1991/1992 - nao de Duitse hereiniging mit Oos-Duitslandj en 't westelikke deil - de hoofkómpetisie van 't nuje Duitslandj.
De meist suksesvólle ploog is FC Bayern München mit 27 landjstitels, en taeves ouch de regerend landjskampioen. Nao Bayern München zin Borussia Mönchengladbach en Borussia Dortmund de suksesvólste klubs mit beide vief landjstitels (let waal: hiejbiej waere neet de landjskampioensjappe van veur de inveuring van de Bundesliga mitgeraekend).
Bundesliga[bewirk | brón bewèrke]
Veurgengers[bewirk | brón bewèrke]
De hoogste klasse in Duitslandj waerde pas sins 1963 in ein reeks gesjpeeld. Duitslandj waas daodoor same mit Noorwege detzelfde jaor ein van de letste lenj ter werreld wo 't foetbal nag regionaal versjpreid waas. Rondj 1890 waerde de eerste foetbalbunj opgerich. In 1902-1903 waerde 't eerste Duitse kampioensjap gesjpeeld. Es ein klub kampioen waerde, sjtootte dees door nao de eindrunj van zien regio, diej georganiseerd waerde door de euverkoepelende foetbalbunj (Noord-Duitslandj, Wes-Duitslandj, Midde-Duitslandj, Zuid-Duitslandj, Zuidoos-Duitslandj, Berlien-Brandeburg of 't Baltiese gebied). Duitslandj waas in dae tied ein väöl groter landj den 't huidige Duitslandj. De kampioene en later ouch vizekampioene nome 't taengenein op in de Duitse eindrunj. Door 't feit det d'r zoväöl regionale kómpetisies wore, höbbe ontelbare Duitse foetbalklubs diej noe in de legere klassen sjpele ein zeer rieke gesjieddenis van eersteklassefoetbal. De klubs diej zich noe in Pole en Ruslandj beveinde zin nao 1945 oet de Duitse kómpetisie verzjwoende.
Toet 1920 heitte de hoogste klasse de Bezirksliga, daonao waerde 't de Kreisliga. Hiejin besjtónge den telkes de regionale óngerverdeilinge. Begin jaore dertig kwaam 't toet ein rel in Noord-Duitslandj toen ein aantal klubs oet Hamburg zich aafsjeurde om ein eige kómpetisie op te richte omdet d'r te väöl óngerverdeilinge wore. Het sezoen d'rnao waerde inkele kómpetisies samegevoog.
In 1933 kwoom de NSDAP aan de mach. Ziej verbooj arbeidersklubs, wodoor ein aantal klubs op moste sjeije. De Kreisliga waerde aafgesjaf es hoogste klasse en in häör plaats kwoom de Gauliga. Hiejin besjtónge zesteen regionale reekse. Det liekt nag väöl, mer toch wore dit d'r al väöl minder den eers. De regionale foetbalbunj waerde opgehaeve en d'r kwome ouch gèn eindrunj meer wovan de kampioen zich veur de Duitse eindrunj plaatste. De zesteen kampioene van de Gauliga plaatste zich veur de eindrunj, dae noe ouch nimmer in baekervorm gesjpeeld waerde, mer in groepsfases. De winnaars van de veer groepe plaatste zich veur de halve finales.
Aan 't eind van de jaore dertig en tiedes de Tweede Wereldoorlog waerde de Gauliga's nag verder óngerverdeild zodet de klubs zich neet te väöl moste verplaatse. Sins 1938 waerde Oostenriek, det vanaaf toen biej Duitslandj heurde, de Gauliga Ostmark. Rapid Wien sjlaagde d'r zelfs in om Duits kampioen te waere.
Nao de oorlog waerde de Gauliga aafgesjaf. Oos-Pruuse, Danzig, Pommere en Silizië kwoome in Poolse en Russiese henj. Oostenriek waerde weer ónaafhankelik en Elzas-Lotharinge ging weer nao Frankriek. Het resterende deil van 't vreugere Duitse Riek waerde opgesjplitst in veer bezittingszones. Het Russiese gebied waerde later de DDR en dao waerde de DDR-Oberliga opgerich. De angere drie zones waerde samegevoog en det waerde de Bóndjsrepubliek. Ouch Berlien waerde in oos en wes opgedeild.
De Oberliga waerde de nuje hoogste klasse mit vief regionale reekse: Nord, Süd, West, Südwest en Berlin. D'r plaatste zich ach klubs veur de eindrunj diej in ein groepsfase gesjpeeld waerde en wovan de groepswinnaars taenge elkaar sjpeelde.
Bundesliga[bewirk | brón bewèrke]
In 1962 óntsjtónge de planne om ein nasjonale kómpetisie in te veure. Op 28 juli 1962 besjlaot de Duitse foetbalbóndj (Deutscher Fußball-Bund, DFB) vanaaf 't sezoen 1963/64 mit dees opzat te sjtarte. Van de 16 sjtartende ploge kwoome d'r vief oet de Oberliga West en Süd, drie oet Oberliga Nord en twee oet Oberliga Südwest. Hertha BSC Berlin waas de enige klub oet Oberliga Berlin. Dees klub kreegs waeges te hoge lone aan de sjpelers veur 't sezoen 1964/65 gein lizensie en mos in de Regionalliga sjpele. Karlsruher SC en Schalke 04 moste oorsjprónkelik degradere. Dit ging door bezjwaore van de klubs neet door. D'r waerde besjlaote om de kómpetisie oet te breije nao 't huidige aantal van 18 ploge. Om ouch ein ploog oet Berlien in de Bundesliga te höbbe waerde Tasmania 1900 Berlin gepromoveerd. Dees klub degradeerde, ondanks 'n euverwinning op de eerste sjpeeldaag, es de sjlechs presenterende klub diej ootj in de Bundesliga sjpeelde.
De Bundesliga besjtóng in de eerste twee sezoene oet 16 ploge. Vanaaf sezoen 1965/66 waerde 26 sezoene achterein mit 18 ploge gesjpeeld. In 1991 waerde nao de Duitse hereiniging de Oos-Duitse foetbalbóndj (Deutsche Fußball-Verband, DFV) toegevoegd aan de DFB. In 't sezoen 1991/92 kwoome FC Hansa Rostock en Dynamo Dresden euver van de DDR-Oberliga, hiejdoor waerde in det sezoen mit 20 ploge gesjpeeld, mer dit waas sjlechs veur 1 sezoen. Vanaaf 1992/93 toet noe waert weer mit 18 ploge gesjpeeld.
Eerste klubs Bundesliga[bewirk | brón bewèrke]
- Oberliga Nord: Eintracht Braunschweig, Werder Bremen, Hamburger SV
- Oberliga West: Borussia Dortmund, 1. FC Köln, Meidericher SV (heden: MSV Duisburg), Preußen Münster, FC Schalke 04
- Oberliga Südwest: 1. FC Kaiserslautern, 1. FC Saarbrücken
- Oberliga Süd: Eintracht Frankfurt, Karlsruher SC, 1. FC Nürnberg, TSV 1860 München, VfB Stuttgart
- Oberliga Berlin: Hertha BSC Berlin
Landjskampioene[bewirk | brón bewèrke]
Kampioensjappe per klub[bewirk | brón bewèrke]
- De klubs diej vetgedruk zin sjpele in 't sezoen 2018/19 in de Bundesliga
| Club | Stad | Titels | Seizoenen |
|---|---|---|---|
| FC Bayern München | München | 27 | 1969, 1972, 1973, 1974,
1980, 1981, 1985, 1986, 1987, 1989, 1990, 1994, 1997, 1999, 2000, 2001, 2003, 2005, 2006, 2008, 2010, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018 |
| Borussia Dortmund | Dortmund | 5 | 1995, 1996, 2002, 2011,
2012 |
| Borussia Mönchengladbach | Mönchengladbach | 5 | 1970, 1971, 1975, 1976,
1977 |
| Werder Bremen | Bremen | 4 | 1965, 1988, 1993, 2004 |
| Hamburger SV | Hamburg | 3 | 1979, 1982, 1983 |
| VfB Stuttgart | Stuttgart | 3 | 1984, 1992, 2007 |
| 1. FC Kaiserslautern | Kaiserslautern | 2 | 1991, 1998 |
| 1. FC Köln | Keulen | 2 | 1964, 1978 |
| Eintracht Braunschweig | Braunschweig | 1 | 1967 |
| TSV 1860 München | München | 1 | 1966 |
| 1. FC Nürnberg | Neurenberg | 1 | 1968 |
| VfL Wolfsburg | Wolfsburg | 1 | 2009 |
Topskoorders Bundesliga (1963-2018)[bewirk | brón bewèrke]
Per sezoen[bewirk | brón bewèrke]
| Seizoen | Speler | Club(s) | Aantal |
|---|---|---|---|
| 1963/1964 | Uwe Seeler | Hamburger SV | 30 |
| 1964/1965 | Rudolf Brunnenmeier | TSV 1860 München | 24 |
| 1965/1966 | Lothar Emmerich | Borussia Dortmund | 31 |
| 1966/1967 | Lothar Emmerich
Gerd Müller |
Borussia Dortmund | 28 |
| 1967/1968 | Johannes Löhr | 1. FC Köln | 27 |
| 1968/1969 | Gerd Müller | FC Bayern München | 30 |
| 1969/1970 | Gerd Müller | FC Bayern München | 38 |
| 1970/1971 | Lothar Kobluhn | Rot-Weiß Oberhausen | 24 |
| 1971/1972 | Gerd Müller | FC Bayern München | 40 |
| 1972/1973 | Gerd Müller | FC Bayern München | 36 |
| 1973/1974 | Jupp Heynckes
Gerd Müller |
Borussia Mönchengladbach | 30 |
| 1974/1975 | Jupp Heynckes | Borussia Mönchengladbach | 27 |
| 1975/1976 | Klaus Fischer | Schalke 04 | 29 |
| 1976/1977 | Dieter Müller | 1. FC Köln | 34 |
| 1977/1978 | Dieter Müller
Gerd Müller |
1. FC Köln | 24 |
| 1978/1979 | Klaus Allofs | Fortuna Düsseldorf | 22 |
| 1979/1980 | Karl-Heinz Rummenigge | FC Bayern München | 26 |
| 1980/1981 | Karl-Heinz Rummenigge | FC Bayern München | 29 |
| 1981/1982 | Horst Hrubesch | Hamburger SV | 27 |
| 1982/1983 | Rudi Völler | Werder Bremen | 23 |
| 1983/1984 | Karl-Heinz Rummenigge | FC Bayern München | 26 |
| 1984/1985 | Klaus Allofs | 1. FC Köln | 26 |
| 1985/1986 | Stefan Kuntz | VfL Bochum | 22 |
| 1986/1987 | Uwe Rahn | Borussia Mönchengladbach | 24 |
| 1987/1988 | Jürgen Klinsmann | VfB Stuttgart | 19 |
| 1988/1989 | Thomas Allofs
Roland Wohlfarth |
1. FC Köln | 17 |
| 1989/1990 | Jørn Andersen | Eintracht Frankfurt | 18 |
| 1990/1991 | Roland Wohlfarth | FC Bayern München | 21 |
| 1991/1992 | Fritz Walter | VfB Stuttgart | 22 |
| 1992/1993 | Ulf Kirsten
Anthony Yeboah |
Bayer 04 Leverkusen | 20 |
| 1993/1994 | Stefan Kuntz
Anthony Yeboah |
1. FC Kaiserslautern | 18 |
| 1994/1995 | Mario Basler
Heiko Herrlich |
Werder Bremen | 20 |
| 1995/1996 | Fredi Bobic | VfB Stuttgart | 17 |
| 1996/1997 | Ulf Kirsten | Bayer 04 Leverkusen | 22 |
| 1997/1998 | Ulf Kirsten | Bayer 04 Leverkusen | 22 |
| 1998/1999 | Michael Preetz | Hertha BSC Berlin | 23 |
| 1999/2000 | Martin Max | TSV 1860 München | 19 |
| 2000/2001 | Sergej Barbarez
Ebbe Sand |
Hamburger SV | 22 |
| 2001/2002 | Márcio Amoroso
Martin Max |
Borussia Dortmund | 18 |
| 2002/2003 | Thomas Christiansen
Giovane Élber |
VfL Bochum | 21 |
| 2003/2004 | Aílton Gonçalves da Silva | Werder Bremen | 28 |
| 2004/2005 | Marek Mintál | 1. FC Nürnberg | 24 |
| 2005/2006 | Miroslav Klose | Werder Bremen | 25 |
| 2006/2007 | Theofanis Gekas | VfL Bochum | 20 |
| 2007/2008 | Luca Toni | FC Bayern München | 24 |
| 2008/2009 | Grafite | VfL Wolfsburg | 28 |
| 2009/2010 | Edin Džeko | VfL Wolfsburg | 22 |
| 2010/2011 | Mario Gómez | FC Bayern München | 28 |
| 2011/2012 | Klaas-Jan Huntelaar | Schalke 04 | 29 |
| 2012/2013 | Stefan Kießling | Bayer 04 Leverkusen | 25 |
| 2013/2014 | Robert Lewandowski | Borussia Dortmund | 20 |
| 2014/2015 | Alexander Meier | Eintracht Frankfurt | 19 |
| 2015/2016 | Robert Lewandowski | FC Bayern München | 30 |
| 2016/2017 | Pierre-Emerick Aubameyang | Borussia Dortmund | 31 |
| 2017/2018 | Robert Lewandowski | FC Bayern München | 29 |
Beste topskoorders aller-tieje[bewirk | brón bewèrke]
| Sjpeler | Periode | Aantal gole |
|---|---|---|
| Gerd Müller | 1965-1979 | 365 |
| Klaus Fischer | 1968-1988 | 268 |
| Jupp Heynckes | 1965-1978 | 220 |
| Manfred Burgsmüller | 1969-1990 | 213 |
| Ulf Kirsten | 1990-2003 | 182 |
| Stefan Kuntz | 1983-1999 | 179 |
| Klaus Allofs | 1975-1993 | 177 |
| Dieter Müller | 1973-1986 | 177 |
| Claudio Pizarro | 1999-noe | 167 |
| Hennes Löhr | 1964-1977 | 166 |
Rekaors Bundesliga[bewirk | brón bewèrke]
Eewige ranglies Bundesliga[bewirk | brón bewèrke]
- vetgedrukte ploge sjpele in 't sezoen 2018/19 in de Bundesliga
| Club | /56 | Periode (1963-2019) |
|---|---|---|
| Hamburger SV | 55 | 1963-2018 |
| Werder Bremen | 55 | 1963-1980, 1981-.... |
| Bayern München | 54 | 1965-.... |
| VfB Stuttgart | 53 | 1963-1975, 1977-2016, 2017-.... |
| Borussia Dortmund | 52 | 1963-1972, 1976-.... |
| FC Schalke 04 | 51 | 1963-1981, 1982-1983, 1984-1988, 1991-.... |
| Borussia Mönchengladbach | 51 | 1965-1999, 2001-2007, 2008-.... |
| Eintracht Frankfurt | 50 | 1963-1996, 1998-2001, 2003-2004, 2005-2011, 2012-.... |
| 1. FC Köln | 47 | 1963-1998, 2000-2002, 2003-2004, 2005-2006, 2008-2012, 2014-2018 |
| 1. FC Kaiserslautern | 44 | 1963-1996, 1997-2006, 2010-2012 |
| Bayer 04 Leverkusen | 40 | 1979-.... |
| Hertha BSC Berlin | 36 | 1963-1965, 1968-1980, 1982-1983, 1990-1991, 1997-2010, 2011-2012, 2013-.... |
| VfL Bochum | 34 | 1971-1993, 1994-1995, 1996-1999, 2000-2001, 2002-2005, 2006-2010 |
| 1. FC Nürnberg | 33 | 1963-1969, 1978-1979, 1980-1984, 1985-1994, 1998-1999, 2001-2003, 2004-2008, 2009-2014, 2018-.... |
| Hannover 96 | 30 | 1964-1974, 1975-1976, 1985-1986, 1987-1989, 2002-2016, 2017-.... |
| MSV Duisburg | 28 | 1963-1982, 1991-1992, 1993-1995, 1996-2000, 2005-2006, 2007-2008 |
| Karlsruher SC | 24 | 1963-1968, 1975-1977, 1980-1985, 1987-1998, 2007-2009 |
| Fortuna Düsseldorf | 24 | 1966-1967, 1971-1987, 1989-1992, 1995-1997, 2012-2013, 2018-.... |
| VfL Wolfsburg | 22 | 1997-.... |
| Eintracht Braunschweig | 21 | 1963-1973, 1974-1980, 1981-1985, 2013-2014 |
| TSV 1860 München | 20 | 1963-1970, 1977-1978, 1979-1981, 1994-2004 |
| SC Freiburg | 19 | 1993-1997, 1998-2002, 2003-2005, 2008-2015, 2016-.... |
| DSC Arminia Bielefeld | 17 | 1970-1972, 1978-1979, 1980-1985, 1996-1998, 1999-2000, 2002-2003, 2004-2009 |
| KFC Uerdingen 05 * | 14 | 1975-1976, 1979-1981, 1983-1991, 1992-1993, 1994-1996 |
| 1. FSV Mainz 05 | 13 | 2004-2007, 2009-.... |
| Hansa Rostock | 12 | 1991-1992, 1995-2005, 2007-2008 |
| TSG 1899 Hoffenheim | 11 | 2008-.... |
| FC Augsburg | 8 | 2011-.... |
| FC St. Pauli | 8 | 1977-1978, 1988-1991, 1995-1997, 2001-2002, 2010-11 |
| Offenbacher FC Kickers | 7 | 1968-1969, 1970-1971, 1972-1976, 1983-1984 |
| SV Waldhof Mannheim | 7 | 1983-1990 |
| Rot-Weiß Essen | 7 | 1966-1967, 1969-1971, 1973-1977 |
| Energie Cottbus | 6 | 2000-2003, 2006-2009 |
| 1. FC Saarbrücken | 5 | 1963-1964, 1976-1978, 1985-1986, 1992-1993 |
| SV Darmstadt 98 | 4 | 1978-1979, 1981-1982, 2015-2017 |
| Rot-Weiß Oberhausen | 4 | 1969-1973 |
| Dynamo Dresden | 4 | 1991-1995 |
| SG Wattenscheid 09 | 4 | 1990-1994 |
| Alemannia Aachen | 4 | 1967-1970, 2006-2007 |
| RB Leipzig | 3 | 2016-.... |
| Wuppertaler SV Borussia | 3 | 1972-1975 |
| Borussia Neunkirchen | 3 | 1964-1966, 1967-1968 |
| FC Homburg | 3 | 1986-1988, 1989-1990 |
| FC Ingolstadt 04 | 2 | 2015-2017 |
| Stuttgarter Kickers | 2 | 1988-1989, 1991-1992 |
| Tennis Borussia Berlin | 2 | 1974-1975, 1976-1977 |
| SpVgg Unterhaching | 2 | 1999-2001 |
| SC Paderborn 07 | 1 | 2014-2015 |
| SpVgg Greuther Fürth | 1 | 2012-2013 |
| VfB Leipzig | 1 | 1993-1994 |
| Fortuna Köln | 1 | 1973-1974 |
| SC Preußen 06 Münster | 1 | 1963-1964 |
| SSV Ulm 1846 | 1 | 1999-2000 |
| SpVgg Blau-Weiß 1890 Berlin | 1 | 1986-1987 |
| SC Tasmania 1900 Berlin | 1 | 1965-1966 |
* KFC Uerdingen 05: 13 seizoenen als Bayer Uerdingen
Meist gesjpeelde wedstrieje[bewirk | brón bewèrke]
| Sjpeler | Periode | Aantal gole |
|---|---|---|
| Karl-Heinz Körbel | 1972-1991 | 602 |
| Manfred Kaltz | 1971-1991 | 581 |
| Oliver Kahn | 1988-2008 | 557 |
| Klaus Fichtel | 1965-1988 | 552 |
| Mirko Votava | 1976-1996 | 546 |
| Klaus Fischer | 1968-1988 | 535 |
| Eike Immel | 1978-1995 | 534 |
| Willi Neuberger | 1966-1983 | 520 |
| Michael Lameck | 1972-1988 | 518 |
| Uli Stein | 1978-1997 | 512 |
Angere rekaors[bewirk | brón bewèrke]
- Sjnelste gool: Kevin Volland, maakte op 22 augustus 2015 nao persies nege sekonde 1-0 veur Hoffenheim, toes taenge Bayern München.
- Meiste eigedoelpunte: 6, Manfred Kaltz van Hamburger SV.
- Aajste sjpeler: Klaus Fichtel van Werder Bremen (43 jaar).
- Meiste roje kaarte (toet aan noe) : Jens Nowotny (8), Stefan Effenberg & Torsten Kracht (beide 7).
- Meiste gole door penalties: Manfred Kaltz (53 raak óm 7 gemis).
- Meist gepasseerde kieper: 829 taengedoelpunte, Eike Immel (534 wedsjtrieje).
- Vaakst de ‘nul’ gehaje: 173 keer, Oliver Reck (471 wedsjtrieje).
- Meiste kampioensjappe gewonne es sjpeler: 8 keer Mehmet Scholl & Oliver Kahn.
- Meiste kampioensjappe gewonne es traener: 8 keer, Udo Lattek.
- Meiste wedsjtrieje gewonne es traener: 820 keer, Otto Rehhagel, gevolg door Erich Ribbeck met 569 keer.
- Sjlechste ploog: SC Tasmania 1900 Berlin (sezoen 1965/66) mit de volgende negatieve rekoars:
- Letste (51e) plek in de eewige Bundesliga-lies.
- Sjlechste sezoen: Minste gole geskoord (15), meist gepasseerd (108), minste puntje (8), minste gewonne wedsjtrieje (2), meiste verlaore wedstjrieje (28), meiste wedsjrieje verlaore op eige gróndj (12)
- Verlaor 82,3% van de gesjpeelde Bundesliga-wedsjtrieje
- Enige Bundesliga-ploog det neet op vraemde gróndj wis te winne.
- Langste reeks zónger euverwinning (31 wedsjtrieje)
- Langste reeks verleze op eige gróndj (8, geliek mit Hansa Rostock in 2004/2005)
- Meist verlaore wedsjtrieje achter mekaar (10, geliek mit Arminia Bielefeld in 1999/2000, de fans sjreefde achteraaf "Tasmania Bielefeld")
- Grootste verlees op eige gróndj (0:9 taenge Meidericher SV)
- Leegste opkóms veur ein Bundesliga-wedsjtried (824, de eerste Bundesliga wedsjtried trók 81.500 bezeukers)