Palts (palies)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Palts is 'n neet verdedigbare[1] köninkleke verbliefplaatsj in e gehieël van residenties dat es e netwaerk över 't Frankeriek versjpreid loog. 't Waoërd is aafgeleid van 't Latiense palatium (palies).
Historie
[bewirk | brón bewèrke]In de Merovingische periode, dus in de vreug middelieëwe, howwe de köninge nog gèng vaste verbliefplaatsj, mae reesde ze 't laand roond, trèkkend mèt de gaanse hofhouding van börcht nao börcht. Dat waor nuëdèg öm 't contact mèt de bevolking en de lokaal leiders te oonderhaowe. Ömmer es me halt heel waoërt 'n zitting gehaowe oeë d'r vorst de besjtuurszakes mèt betrèkking töt d'r sjtrieëk dörnaom en rech sjpraok över de groeëter misdadigers. Dit liekt mesjie ömsjlachtig, mae 't waor oonvermijdelek; de enorm aafsjtande, de sjlechte verbeendinge en de beperkte transportmiddele makde 't zoe good wie oonmäögelek öm vanoet 'n centraal residentie te regere. Vöral wie 't riek 'ne groeëte ömvaank kraege how oonder Karel d'r Groeëte waoërt dit probleem nijpend. 't Gebäörde regelmaotig dat e deel van 't riek wer in opsjtaand kieëm zoe gow e örges aandersj waor. De Sakse doge dat in 778 bieväörbeeld. Karel how daoväör 'n aantal residenties.
D'r besjtóng geen vasgelach reissjema of systematische meneer van roondtrèkke. Me gong dao oeë d'r vorst dat nuëdèg vón. Bezeunder belangriek waore de weenterpaltse, oeë d'r köning d'r weenter dörbrach, en de fieëspaltse verboonde an hoeëgdaag oeëvan Paosje 't belangriekste fieës waor.
De vörkeur van Karel d'r Groeëte wieër Aoke ömwille van de waermwaterbronne. E laej an reuma en de waterkure gove verlichting.
Belangrieke paltse
[bewirk | brón bewèrke]
- Aoke
- Bazel, in Zjwitserlaand
- Cheb, in Tsjechië
- Dahlum
- Dortmund
- Duisburg
- Forchheim
- Frankfurt am Main
- Gelnhausen
- Goslar
- Grona
- Haguenau, in d'r Elzas
- Herstal
- Ingelheim am Rhein
- Kaiserslautern
- Kaiserswerth
- Kölle
- Magdeburg
- Mainz
- Memleben
- Merseburg
- Nijmege
- Neurenberg
- Paderborn
- Pöhlde
- Quedlinburg
- Spiers
- Tilleda
- Tribur
- Trifels
- Wimpfen
- Werla
- Worms
- Zürich
Referentie
[bewirk | brón bewèrke]- ↑ Haslinghuis, E.J. en Janse, H. (2005) Bouwkundige termen. Leiden: Primavera Pers. ISBN 90-5997-033-0.
- Binding, Günther: Deutsche Königspfalzen, Von Karl dem Großen bis Friedrich II (765-1240), Darmstadt, 1996