Klaverjasse
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Klaverjasse is e kaartspeul wat veural in de Randstad väöl weurt gespäöld. 't Vreug veer speulers, die in teams vaan twie tegenein kaarte. Me späölt mèt de 32 pikètkaarte, die in ach sleeg weure oetgespäöld. Doel vaan 't speul is 't mèt de maot binnehole vaan sleeg mèt zoeväöl meugelek punte. 't Klaverjasse is boete Nederland wieneg bekind, meh verwante speule weure in aander len wel gespäöld. Internationaol is veural 't Frans belote bekind. De regele variëre vaan plaots tot plaots en vaan krink tot krink, diverse variante höbbe hunnen eige (geografische) naom. 't Speul weurt veural in hoeseleke krink en in kaffee-situaties gespäöld, meh 't gief ouch klaverjas-toernoje.
In Limbörg is 't kruusjasse (in aander deile vaan de provincie ouch kruutse) populairder. Dit speul is in groete lijne geliek aon 't klaverjasse meh versjèlt in de puntetèlling.
Algemein en historie[bewirk | brón bewèrke]
Wienie 't speul oonstande is, is neet dudelek. In principe is 't klaverjasse verwant aon alle speule mèt trouf, boevaan 't 'rs in Europa gans get gief. In de negentienden iew is de naom klaverjasse gegeve aon e speul wat me intösse es smousjasse of viefhoonderde kint. In Zwitserland kin me ouch e speul mèt de naom Jass. 't Wie gezag verwant belote is pas begin twintegsten iew vasgelag; dit speul vertuint in zien regele groete euvereinkoms mèt 't klaverjasse.
Speulverluip[bewirk | brón bewèrke]
Deile[bewirk | brón bewèrke]
Ietot kin weure gespäöld, nump me e book kaarte en haolt dao alle twieë, dreië, vere, vijve, zèsse en jokers oet. De kaarte zeve t/m aos blieve euver; dit zien dus 32 kaarte. 't Gief mie speule die dit deil vaan 't book gebruke; me nump ze de pikètkaarte. De kaarte weure daan good gesjöddeld en vervolgens gedeild. Allewel tot dit veur 't speul neet oetmaak, huurt me iers 3, daan 2 en daan nog 3 kaarte te geve. Nao 't deile heet ederein ach kaarte in de hand; dao blieve dus gein kaarte euver.
De speuler nao de gever kump oet; umtot mèt de klok mèt weurt gespäöld, zit dee ummer links vaan de gever. Bij 't volgend speul is heer zelf de gever en kump de speuler nao häöm weer oet.
Trouf bepaole[bewirk | brón bewèrke]
Dit gebäört op diverse menere, al nao gelaank wat veur variant me späölt. Grof-eweg gief 't twie hoofriechtinge: die boe-in 't loot de trouf bepaolt en die boe eine vaan de speulers dat zelf maag bepaole.
Oersprunkelek waor 't zoe tot in 't ierste speul de trouf ummer klaveres waor (vaandao de naom). Bij e volgend speul kós en kin dat variëre. Me kin de trouf laote roulere tösse de veer kleure, of ze keze door te trèkke oet de resterende 20 kaarte (de neet gebruukde 2 t/m 6). Es regel geit me mèt de bepaolde kleur roond de taofel. Wee oetkump (neve de gever, zuug bove), kin de kleur speule of passe; in de lèste geval geit me nao de volgende speuler mèt de vraog of heer wèlt speule.
Ouch es de speulers de trouf keze, zit deginnege dee oetkump op de ierste hand. Bij Utrechs klaverjasse moot heer daan 'n trouf keze. In aander variante kin heer keze veur speule (goon veur 'n door häöm gekoze trouf) of passe. Wienie heer pas is de käös aon de volgende. Es de ganse taofel heet roondgepas, moot d'n ierste esnog 'n trouf oetzeuke.
In de Leidse variant geit 't gans aanders. Hei-in weurt de bridgeregel vaan 't beje euvergepak. De speulers beje tegenein op wieväöl sleeg ze in 'n bepaolde kleur dinke te hole, boebij zjus wie bij bridge de ein kleur mie weerd is es de aander. Dit maak 't speul wezelek tactischer.
Speule[bewirk | brón bewèrke]
Naotot de trouf is gekoze, begint deginnege dee oetkump te speule. Heer maag n'importe wat veur 'n kaart oplègke. De aander drei speulers mote daan kleur bekinne: ze mote 'n kaart vaan dezelfde kleur speule. (Zuug oonder veur eventueel oetzunderinge.) Heet 'ne speuler die kleur neet, daan moot heer introuve: 'n kaart vaan de troufkleur speule. (Es de gevraogde kleur trouf is, is dees regel natuurlek neet vaan belaank). In de mieste variante is ouch euvertrouve verpliech: wienie me trouf späölt, moot me (es me kin) 'n hoeger kaart oplègke es wat al gespäöld is. Pas es me gein kleur kin bekinne en neet kin introuve, maag me aanders speule.
Me moot dus bij trouf:
- Euvertrouve
- Oondertrouve
- Aanders speule
En bij neet-trouf:
- Kleur bekinne
- In- daan wel euvertrouve
- Oondertrouve
- Aanders speule
Dees regele make de vrijheid veur volgers beperk. Aon slaag zien is dus zeker e groet veurdeil.
Es alle veer de speulers 'n kaart höbbe gespäöld, is de slaag veurbij. Deginnege mèt de hoegste kaart pak de slaag. Trouf geit daobij ummer bove neet-trouf. Bij de troufkaarte is de volgorde: jas (boer) - nel (nege) - aos - tien - hier - vrouw - ach - zeve. Bij aander kleure is de volgorde: aos - tien - hier - vrouw - boer - nege - ach - zeve. Wee de slaag gepak heet, is aon slaag: heer opent de volgende slaag. Dit geit zoe ach kier door, tot alle kaarte zien oetgespäöld. Daan weure de punte getèld. Winner vaan 't speul is neet (per se) wee de mieste sleeg heet gehaold, meh wee de mieste punte heet.
Wienie 't paar vaan de troufspeuler gewonne heet, haolt eder paar gewoen de punte die ze op basis vaan hun sleeg verdene. Winne evels de tegespeulers (of hole ze eveväöl punte), daan zeet me tot 't trouf speulend paar nat geit. De tegespeulers pakke daan alle in 't speul behaolde punte, inclusief eventuele roem (zuug oonder). Ouch wienie eine vaan de speulers 'n fout heet gemaak (beveurbeeld neet kleur heet bekind dewijl heer dat wel kós), kin me de runde aon de tegestanders geve; me kin daan evels ouch euverspeule.
Naotot e speul veurbij is, noteert me de punte, sjöddelt me de kaarte weer en deilt de volgende.
Punte[bewirk | brón bewèrke]
De kaarte höbbe de volgende puntweerdes:
| Trouf | Neet-trouf | ||
|---|---|---|---|
| Jas (boer) | 20 | Aos | 11 |
| Nel (nege) | 14 | Tien | 10 |
| Aos | 11 | Hier | 4 |
| Tien | 10 | Vrouw | 3 |
| Hier | 4 | Boer | 2 |
| Vrouw | 3 | Nege | 0 |
| Ach | 0 | Ach | 0 |
| Zeve | 0 | Zeve | 0 |
De troufkaarte höbbe same 62 punte, de aander kleure eder 30. Zoe kump me op 152 punte in totaol. Wee de lèste slaag pak, krijg evels tien punte debij. 't Minimaol aontal punte in ei speul is dus 162.
Roem[bewirk | brón bewèrke]
Veur diverse combinaties kin me extra punte kriege, bekind es roem. Roem vèlt te hole bij:
- Hier en vrouw vaan de trouf: e stök. Dit gief 20 punte.
- 'n Straot vaan drei kaarte in dezelfde kleur (dreikaart). Ouch 20 punte.
- 'n Straot vaan veer kaarte in dezelfde kleur (veerkaart). Hei krijg me al 50 roem veur.
- Carré (veer kaarte mèt dezelfde weerde) vaan aos, hier of vrouw. Dit gief 100 roem.
- Carré vaan boere. Hei krijg me 200 roem veur.
Wienie e paar nat geit, kriege de tegespeulers ouch de in dat speul behaolde roem.
Veur de dreikaart en de veerkaart gelt de gewoene volgorde vaan kaarte, dus neet de bezunder raankorde vaan 't klaverjasse. 'n Veerkaart kin beveurbeeld weure gemaak mèt ach, nege, tien en boer. Ouch kin binne eine slaag twie soorte roem weure behaold. Haolt me beveurbeeld 'ne slaag mèt trouf hier, vrouw en boer, daan krijg me 40 punte roem, 20 veur 't stök en 20 veur de dreikaart.
Pit[bewirk | brón bewèrke]
Wienie me trouf späölt en alle sleeg haolt, kin me ouch hoonderd punte debij kriege, bovenop de 162 die me zoewiezoe al heet en d'n eventuele roem. Dit weurt pit gebeump. Wienie dit de tegespeulers lök, sprik me vaan tegepit. Soms krijg me dao gein extra punte veur, daan weer wel; dit hingk aof vaan wie me späölt.
Diverse variante[bewirk | brón bewèrke]
't Gief twie hoofvariante in 't klaverjasse: Amsterdams en Rotterdams. Bij Amsterdams klaverjasse is introuve neet verpliech es de slaag aon de maot is: de regele vaan introuve en euvertrouve wie ze heibove stoon gelle daan allein es eine vaan de tegestanders vreug. Bij Rotterdams klaverjasse is kleur bekinne en introuve altied verpliech.
Twie aander variante, de Utrechse en de Leidse, höbbe betrèkking op de käös tösse passe daan wel speule. Me späölt in die stei miestal Amsterdams, dus zoonder verpliechting tot introuve es de maot de slaag heet. 't Gief evels wijer gein rei boeveur de Utrechse of Leidse regele vaan trouf bepaole neet mèt de Rotterdamse regel vaan introuve kinne weure gecombineerd.
Tactiek[bewirk | brón bewèrke]
Bij klaverjasse is me veur e groet deil vaan 't gelök aofhenkelek. Tactiek kump veural kieke bij 't keze vaan de trouf: moot me mèt de kaarte die me in han heet passe (wat veileger is) of speule (boemèt me 't speul nao zien hand zèt)? E wijer elemint is 't zoegenaomp seine: me kin ziene maot dudelek make tot me gooj kaarte heet of zjus neet, zoetot heer/zij dao 't speul op kin aonpasse. D'n Amsterdamse variant, die mie vrijheid gief bij 't speule, beujt de meugelekheid um door middel vaan gespäölde kaarte de maot get te seine.