Crisis
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Crisis (miervoud: crisisse) is 'n zwoer noedsituatie boe-in 't wèrke vaan e systeem (vaan welken eerd daan ouch) serieus weurt verstuurd. Dat systeem kin, beveurbeeld, 't minselek liechaom, e polletiek bestèl of 'nen ikkenomische merret zien. Dèks weure crisisse vaan e systeem gevolg door 'n fundaminteel veraandering vaan dat systeem. In 't geval vaan de vörege veurbeelde kinne de gevolge, beveurbeeld, fysieke imuniteit, polletieke rivvelutie of ikkenomische hervörming zien, mer 't systeem kin ouch zoedaoneg fale tot 't indeg. Veur 't liechaom kin dat de biologischen doed beteikene, veur de polletiek de val vaan e riek of 'ne staot, veur de ikkenemie 't ind vaan e systeem en meugelek tijeleke anarchie.
't Woord 'crisis’ heet 'n negatief connotatie in d'n alledaogse spraok. D'n term is evels oersprónkelek neutraol. Etymologisch gezeen kump 't vaan 't (aajd)Griekse wèrkwoord κρινομαι (krinomai) mèt de beteikenisse: sjeie, sjufte, oondersjeie, beslisse, reigele, riechte en oordeile. Op dees meneer gezeen is 'ne crisis e 'momint vaan woerheid’, wienie 'n beslissing moot weure genome die 'n groete invlood zal höbbe op de touwkoms. De Ingelstaolege oetdrökking die väöl gebruuk weurt in de politicologie, ''never waste a good crisis'' ("verbruuk noets 'ne gooje crisis"), rappeleert aon dees beteikenis.
In 't verleie, in gevalle vaan serieus krenkdes en de beperkde medische meugelekhede die op dat momint besjikbaar waore, wie longoontsteking, waor de 'crisis’ 't momint boe de koors, miestal in de nach, ziene piek bereikde en 't waor twiefelhaof of de patiënt tot de mörge zouw euverleve.
Allewijl is 't woord crisis in 't Limbörgs (zoe-ouch in beveurbeeld 't Frans, Neerlands, Duuts en Ingels) sterk oonderworpe aon inflatie: 'ne Ikkenomische crisis. Alle soorte sociaol en milieuprobleme, zelfs die die 'n paar jaor doorloupe, weure allewijl polletieke crisisse geneump, wie de klimaotcrisis, de stikstofcrisis, de coronacrisis en de kredietcrisis.