Toewen óngerónje veurklinker

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


d'n Toewen óngerónje veurklinker of óngerónje geslaote veurklinker is 'ne klinker dae inne meiste gespraoke tale veurkump. 't Symboeal det bie 't Internationaal Fonetisch Alfabet gebroek wuuertj is [i].

Kènmirke[bewirk | brón bewèrke]

Kènmirke vannen toewen óngerónje veurklinker zeen:

  • De vokaalhuuegdje is toe, det inhèltj det de tóng zoea kort wie meugelik aan 't verhieëmeldje zitj zónger 'n gans toew vernejjing te make (anges zów 't óm 'ne mitklinker gaon);
  • De vokaalposiesje is veur, det inhèltj det de tóng zich zoea wied nao veur wie meugelik inne móndj bevindj zónger 'n gans toew vernejjing te make;
  • De klinker is óngeróndj, det mèntj det de luppen óngesprèdj (neet-verrundj) zeen.

Limbörgs[bewirk | brón bewèrke]

In 't Limbörgs kump d'n toewen óngerónje veurklinker veur in alle dialekte. In väöl dialekte haet deze klinker 'n, lichtelik, palataliserendje wirking, juus wie de meiste anger óngerónje veurklinkers.

Bieje stoeattoean wuuertj de vernejjing op 't lits in Midde-Limbörgse dialekte zoea toe det me de klank den zów kónnen analyseren es 'n opeinvolging van 'ne klinker en 'nen approximant, wie [ìj].

Oetspraok nao toean en lingdje
posiesje IPA spèlling
kort lank
sleiptoean ['pín̥:(t)sələ] [kn̥í:n] piensele, knien
stoeattoean ['kʲìɲ̊cə] [mì:] kiendje, Mie
neutraol [niks] nieks
neutraol dan verstoeate ['β̞iɟə ~ 'β̞ì:ɟə] wiedje
ónbeklemtoeandj ['ɑni ~ 'ɑni: ~ 'ɑniç] Annie

De toewen óngerónje veurklinker wusjeltj döks aaf mitte palatalen approximant: [j], wie in piano: [pi'jà:no] of [pçà:no], in snel oetspraok. Anen ènj van wäörd die ènjigen op 'n ie-klank kan d'r wiejer, wen 't waord wuuertj benaodrök, zelfs waere naogegange door 'ne stumloeaze palatale fricatief, wie in eigename: Annie! ['ɑniç].

In 't Mestreechs haet de lang versie mit stoeattoean van deze klinker 'n diftongeringspercès mitgemaak nao [ɛi̯], wodoor pare wie knien - knijns en sjrieve - (heer) sjrijf zeen óntstange. Dit fenomeen neump me owwel de Mestreechse braeking.

 
Internationaal Fonetisch Alfabet
Mitklinkers
Plaats →
Meneer ↓
Labiaal Coronaal Dorsaal Laryngeaal
Bilabiaal Labiodentaal Dentaal Alveolair Postalveolair Retroflex Alveolopalataal Palataal Velair Uvulair Glottaal
Nasaal     •   m     •   ɱ     •   n     •   ɳ     •   ɲ     •   ŋ     •   ɴ
Plosief p   •   b t   •   d ʈ   •   ɖ c   •   ɟ k   •   g q   •   ɢ     •   ʔ
Sibilant s   •   z ʃ   •   ʒ ʂ   •   ʐ ɕ   •   ʑ
Fricatief ɸ   •   β f   •   v θ   •   ð ɹ̝̊   •   ɹ̝ ç   •   ʝ x   •   ɣ χ   •   ʁ h   •   ɦ
Approximant     •   β̞     •   ʋ     •   ɹ     •   ɻ     •   j     •   ɰ     •   ʁ̞
Tik     •   ɾ     •   ɽ
Tril     •   ʙ     •   r     •   ʀ
Lateraal approximant     •   l     •   ɭ     •   ʎ
Lateraal fricatief ɬ   •  ɮ ʎ̥˔•  ʎ̝
Klinkers
Veur Centraal-veur Centraal Centraal-achter Achter
Toe i   •   y ɨ   •   ʉ ɯ   •   u
Bao toe ɪ   •   ʏ ɪ̈   •   ʊ̈ ɯ̽   •   ʊ
Toe-midde e   •   ø ɘ   •   ɵ ɤ   •   o
Midde    •   ø̞ ə ɤ̞   •   
Aop-midde ɛ   •   œ ɜ   •   ɞ ʌ   •   ɔ
Bao aop æ   •     ɐ   •    
Aop a   •   ɶ ä   •   ɒ̈ ɑ   •   ɒ